Co to jest hodowla lasu?

W największym skrócie są to czynności wykonywane w lesie, zmierzające do ukształtowania go w taki sposób, aby spełniał jednocześnie wszystkie wymagane funkcje: produkcyjne, środowiskowe i społeczne. Hodowla lasu wykorzystuje wiedzę wszystkich dyscyplin nauk leśnych, mając na uwadze podstawy poznanych procesów biologicznych, które występują w ekosystemie oraz związków zachodzących między lasem a warunkami klimatycznymi, wodnymi i glebowymi.

Co jest celem hodowli lasu?

Podstawowym celem jest zapewnienie ciągłości istnienia lasu, aby dzięki zrównoważonej gospodarce leśnej, teraz i w przyszłości można było korzystać z wszystkich dóbr, jakie może on zapewnić bez uszczerbku dla środowiska.

Jak hodowla lasu kształtuje obraz lasu?

Narzędziem wykorzystywanym do kształtowania lasu jest przemiana jego kolejnych pokoleń, a naśladowanie przez leśników sposobu, w jaki to następuje naturalnie, pozwala maksymalnie wykorzystać warunki środowiska występujące w danym miejscu. Przykładowo; jodła najlepiej będzie rosła tam, gdzie gleba, jej wilgotność i wysokość nad poziom morza jest dla niej najwłaściwsza, czyli  na pogórzu i w górach. W takim miejscu młode drzewka będą wyrastać z nasion drzew, które nad nimi rosną, a zróżnicowanie lasu, gdzie obok siebie rosną młode i stare drzewa, pozwala osiągnąć im największe rozmiary. Jednocześnie jodły są wtedy odporne na wiatry, okiście i inne zagrożenia. Zapewnia to również zachowanie wszystkich innych roślin, zwierząt i grzybów, związanych z takim typem lasu. Inaczej będzie to wyglądać tam, gdzie gleba jest bardziej piaszczysta, ma mniej wilgoci i klimat nizinny – takie warunki są najkorzystniejsze dla sosny, która rośnie zazwyczaj w lasach jednolitych wiekowo i gatunkowo.

Żeby osiągnąć efekt zdrowego i bogatego gatunkowo, zróżnicowanego lasu jodłowego i jednolitego zdrowego i bogatego gatunkowo drzewostanu sosnowego, przy jednoczesnym pozyskaniu najlepszego drewna, stosuje się inny sposób pozyskiwania drewna w tych obu ekosystemach – doborem tego właściwego sposobu zajmuje się też hodowla lasu.

Praktyczna hodowla lasu

Hodowla lasu wskazuje leśnikom według jakich zasad zagospodarować las na każdym jego etapie rozwoju. Inaczej postępuje się w starym lesie, który ustępuje kolejnemu pokoleniu, inaczej w młodocianym drzewostanie, promując przyszłościowe silne drzewa, a usuwając te, które nie rokują, a jeszcze inaczej tam, gdzie lasu do tej pory nie było i dopiero zalesiane są łąki i pola albo tereny poprzemysłowe.

Każda czynność hodowlana wpływa to, jaki las jest i jaki będzie w przyszłości.

Tam, gdzie jest możliwe wykorzystanie obsiewu z rosnących drzew, hodowla lasu kształtuje go poprzez odpowiednie cięcia. Ale w miejscach, gdzie nie jest to możliwe, hodowla zajmuje się również pozyskaniem najlepszych nasion z najlepszych drzew (realizacja Programu Zachowania Zasobów Genowych). Z tych nasion trzeba wyhodować na szkółkach leśnych właściwe sadzonki, a teren przygotować do sadzenie poprzez tzw. melioracje agrotechniczne. Sadzenie również nie odbywa się w przypadkowy sposób – określone są ilości i odstępy między sadzonkami, aby maksymalnie wykorzystać przestrzeń i zasoby. Inaczej robi się to na powierzchni, gdzie od dawna jest las, a inaczej tam gdzie lasu wcześniej nie było. Takie powierzchnie są w kolejnych latach doglądane, pielęgnowane z roślin, które przygłuszają młode drzewka i uzupełniane tam, gdzie sadzonki zostały zjedzone przez leśne zwierzęta, uschły albo zmarzły. W ciągu kolejnych dziesięcioleci młode drzewka stopniowo się wycina, najpierw usuwając te najgorszej jakości, później przeszkadzające tym najlepszym, które trwać będą w drzewostanie do jego dojrzałości.

Vademecum zamiast zakończenia

W lasach prowadzi się gospodarkę leśną według określonych reguł i zasad wypracowanych przez dziesięciolecia praktyki leśnej, opartej na badaniach naukowych. Vademecum tych zasad i praktyk, którymi leśnik się posiłkuje w codziennej pracy, zawiera dokument pt. „Zasady hodowli lasu”, w których na wstępie zapisano:

„Zasady hodowli lasu” stanowią uszczegółowienie celów i zasad gospodarki leśnej określonych w ustawie o lasach i „Polityce leśnej państwa”. Kontynuują kierunek hodowli lasu oparty zarówno na wzorcach naturalnych ukształtowanych w przeszłości, jak i na współczesnych procesach rozwoju zjawisk przyrodniczych, z uwzględnieniem wymogów społeczno-gospodarczych i zasad zrównoważonego rozwoju. Mają charakter kierunkowy i ramowy. Opierają się na udokumentowanych wynikach badań naukowych i doświadczeniach kolejnych pokoleń leśników. Podane w nich zasady mogą mieć zastosowanie w lasach wszystkich form własności.”

Żeby nie było tak łatwo

Na każdym etapie rozwoju lasu czyhają na niego niebezpieczeństwa naturalne, których źródłem mogą być grzyby, owady i zwierzęta, jak również wichury, pożary i opady śniegu oraz zanieczyszczenia małe, jak śmieci i duże, jak kwaśne deszcze, okresowy brak wody. Czuwaniem nad zagrożeniami, znajdowaniem sposobów zapobiegania im i zmniejszania już zaistniałych szkód, zajmuje się powiązany z hodowlą lasu dział „ochrony lasu”.

Tekst: Jacek Stankiewicz